دیدبان: آقای هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از مسؤولین معاونت ساماندهی امور جوانان در وزارت ورزش و جوانان، در نیمه مهرماه سخنانی در مورد علت پدیدآمدن داعش ایراد کردند؛ که البته این بخش از سخنان ایشان اخیراً منتشر شده است. ایشان در این دیدار گفته است: «مثلا همین اختلاف های نزاع برانگیز ، نزاع در امت اسلامی ممنوع است. قرآن با صراحت می گوید: لا تنازعوا فتفشلو و تذهب الریحکم. قران تهدید می کند که - لاتنازعوا-،(ولی ما) را ندیده گرفتیم و هی دامن زدیم به -اختلافات- سنی و شیعه و عمرکشون و لعنت به صحابه، از این کارهایی که خیلی عادی است و بعضی ها هم -انجامش را- عبادت می دانند.!
همین -کارهایی مثل عمرکشون و لعنت به صحابه- و اختلاف انداختن بین مسلمانان نتیجه اش این می شود -که- ما به این القاعده و داعش و طالبان و این چیزها می رسیم»[1]
در این باره نکاتی قابل ذکر است:
تاریخچهی مختصری از شکل گیری داعش
پس از تشکیل گروه «توحید و جهاد» به سرکردگی «ابومصعب الزرقاوی» در سال ۲۰۰۴ و بیعت او با «اسامه بن لادن» سرکرده سابق «القاعده»، این گروه به شاخه سازمان القاعده در عراق تبدیل شد. این گروه با گسترش عملیات خود به یکی از قدرتمندترین گروههای تروریستی در عراق تبدیل شد، تا اینکه الزرقاوی در سال ۲۰۰۶ در اظهاراتی ضبط شده به صورت مصور از تشکیل «شورای مجاهدین» به سرکردگی «عبدالله رشید البغدادی» خبر داد.
پس از هلاکت زرقاوی در سال ۲۰۰۶ «ابوحمزه المهاجر» به عنوان سرکرده این گروه تعیین شد. در پایان آن سال نیز گروه «دولت اسلامی عراق» به ریاست «ابوعمر البغدادی» تشکیل شد.
گروه «دولت اسلامی در عراق» در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ و پس از نشست شماری از گروههای مسلح در عراق شکل گرفت. در این نشست «ابوعمر البغدادی» به عنوان سرکرده آن تعیین شد. این گروه از زمان تشکیل در سال ۲۰۰۶ عملیات و حملات تروریستی بسیار را در عراق برعهده گرفت. پس از هلاکت «ابوعمر البغدادی» در ۱۹/۴/۲۰۱۰ «ابوبکر البغدادی» به عنوان جایگزین وی معرفی شد. با روی کار آمدن ابوبکر البغدادی، دامنه عملیات و حملات این گروه تروریستی وسعت گرفت و همزمان با آغاز بحران در سوریه، عناصر این گروه در سوریه نیز فعال شدند.
عناصر داعش در مناطق محدودی از برخی استانهای عراق به ویژه استان «الانبار» حضور دارند و عملیات تروریستی در کل عراق را پوشش می دهند. بر اساس گزارشها و آمار منتشر شده، داعش در نیمه دوم سال ۲۰۱۳ نزدیک به ۱۴۰۰ خانه را در عراق منفجر و ویران کرد. طی این حملات ۱۹۹۶ نفر کشته و ۳۰۲۱ نفر زخمی شدند.[2]
علل بوجود آمدن داعش
پدیدهی «داعش» مطمئناً معلول علل و عوامل بسیار زیاد داخلی و منطقهای و بین المللی است و فروکاستن همهی این دلایل به افراط گروه قلیلی از شیعیان در برخی زمینه ها کمال بی انصافی است. اصولاً از حدود یک قرن پیش به این طرف منطقهی خاورمیانه جولانگاه حضور نیروهای غربی و آمریکایی بوده است. به نظر می رسد منافع قدرت های جهانی اقتضا می کند منطقه خلیج فارس از صلح و ثبات و امنیت پایدار برخوردار نباشد که سه دلیل عمده دارد:
1. خلأ امنیتی که نیاز به حضور قدرت های جهانی را در منطقه توجیه می کند. هر چه این عدم امنیت بیشتر باشد، نیاز بیشتر و در نتیجه وابستگی بیشتر را در پی خواهد داشت. منابع سرشار زیرزمینی نفت و گاز را می توان دلیل تقلای قدرت های جهانی برای حضور فیزیکی در منطقه دانست.
2. فروش اسلحه یکی از پر سودترین تجارت ها با تولید ثروت ماندگار برای قدرت های جهانی می باشد. رقابت ها، چالش ها و مشکلات امنیتی در منطقه، بزرگترین فرصت را برای کارتل های تسلیحاتی قدرت های بزرگ و رسیدن منابع سرشار ثروت را فراهم می آورد.
3. ایجاد امنیت پایدار برای رژیم صهیونیستی، بحران داعش را نیز در همین چارچوب می توان بررسی کرد. لذا شاهد یک دوگانگی متضاد در مواضع اعلامی و اعمالی آمریکا در مورد داعش هستیم. با وجود قانونی و دموکراتیک بودن دولت نوری مالکی، در عمل آمریکا کمک جدی به مالکی برای کنترل بحران داعش نکرد و پس از حدود سه هفته حتی مواضع اعلامی اش نیز در یک تحلیل گفتمانی، نقطه ثقل پیامش از محکوم کردن حرکت داعش، به مواضع عربستان مبنی بر اینکه ظهور داعش به واسطه اشتباهات مالکی است، متمایل شد.[3]
پراکندگی 11 چاه های نفت در اختیار داعش
بودجه داعش یکی از عوامل بقاء داعش
داعش بودجهی هنگفتی دارد که عمدتاً از طرف دول عربی منطقه و همچنین دول غربی تأمین میشود. قطعاً یکی از عوامل بقاء داعش تا این لحظه است؛ و اگر طبق گفتهی آقای هاشمی داعش معلول افراط گروه اندکی از شیعیان بود؛ نباید این گروه تا این حد و سطع قدرت میگرفت و در این سطح وسیع به عملیات میپرداخت.
طبق گزارشی که در روزنامه لوموند فرانسه منتشر شده است، درست است که عمر داعش نسبت به بسیاری از عناصر مسلح منطقهای کم است، اما درآمد آن یک و نیم تا 3/2 میلیارد دلار در سال است و این نشان می دهد که این گروهک تروریستی از سوی برخی دولتها تامین مالی می شود. این درآمد، البته جدای از منابعی است که این گروه از فروش نفت چاههای مسلط شده در سوریه و عراق به دست می آورد، یا سلاحهایی است که از برخی دولتهای همسایه دریافت میکند.
این گزارش در ادامه به بررسی هزینههای سالیانه حزبالله لبنان پرداخته و می نویسد که بودجه حزبالله سالانه بین 200 تا 500 میلیون دلار است. این حزب البته سلاحهای پیشرفته سبک و متوسط و سنگین نیز در اختیار دارد و حتی موشکهای دوربرد و موشکهای ردگیری و هواپیما نیز در اختیار دارد.[4]
روزنامه فیگارو منابع مالی داعش را به موارد زیر تقسیم کرده است:
* بخششهایی که برخی از هواداران ثروتمند این گروه از کویت و قطر و عربستان سعودی برای آنها می فرستند، این مبادلات از طریق وکلای این افراد و از کانال بانکهای آمریکا به دست تروریستهای داعش میرسد، چرا که عمده این پولها به دلار است.
* بخشی از این درآمد از طریق کمکهای مالی برخی دولتهای منطقهای به دست داعش می رسد که به شکل هدیه از سوی برخی موسسات به ظاهر خیریه تامین میشود، این کمکها بعلاوه تسلیحات خریداری شده برای آنها به صورت مستقیم از طریق مرزها به آنها تحویل میشود.
* برخی از درآمدهای داعش از محل پولهایی است که آنها به عنوان غنیمت، بعد از تسلط بر یک شهر به دست میآورند، به عنوان مثال داعش در تصرف بانک مرکزی موصل بالغ بر 425 میلیون دلار پول به جیب زد.
* بخشی از درآمدهای داعش از طریق فروش نفت خام از چاههایی است که به تسلط خود در آورده است، داعش بالغ بر 11 چاه نفت در اختیار دارد.[5]
روزنامه آمریکایی «ورلد تریبیون» نیز در یکی از شمارههای خود در خبری اختصاصی نوشت که وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرده است که گروه تکفیری و تروریستی داعش توسط کویت و درخواست های رسانه های تامین مالی می شود؛ بر این اساس، کویت در حال تامین مبالغ زیادی پول برای داعش در سوریه و عراق است.[6]
سیاست رسمی نظام در مورد مسألهی وحدت
از صحبتهای آقای هاشمی اینطور استنباط میشود که گوئی این افراطها کار اغلب جامعهی شیعه است و ایشان نیز خودشان در این افراطها دخیل هستند؛ مخصوصاً آنکه ایشان به عنوان یکی از چهرههای شاخص نظام جمهوری اسلامی محسوب میشوند. در صورتی که سیاست رسمی نظام از زمان حضرت امام(ره) تا کنون مبنی بر وحدت و همزیستی مسالمت آمیز بین شیعیان و أهل تسنن بوده است و حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری-مدظله- و همچنین سایر مراجع معظم تقلید-دامت برکاتهم- کراراً بر این مسأله تأکید کردهاند.
مقام معظم رهبری-مدظله- در پاسخ به استفتای جمعی از شیعیان منطقهی احساء عربستان -در پی اهانت شیخ «یاسرالحبیب» روحانی تندروی کویتی مقیم لندن- صراحتاً هر گونه اهانت به مقدسان أهل تسنن و از جمله همسران رسولالله(ص) را حرام اعلام کردند.
پس همانطور که مشاهده شد؛ مسأله وحدت بین شیعه و سنی همواره مورد تأکید علمای شیعه و علیالخصوص مقام معظم رهبری-مدظله- و مراجع معظم تقلید-دامت برکاتهم- بوده و هست. و افراط و تندروی عدهی قلیلی از شیعیان نیز نباید به کل جامعهی شیعه تسری پیدا کند و طوری وانمود شود که این کار یک امر رایج در بین شیعیان است.
نقش افراطهای شیعیان در پیدایش داعش
هر چند نمیتوان انکار کرد که برخی تندرویها و افراطها ممکن است در شکلگیری برخی مسائل و تندرویها از آن طرف موثر باشد؛ اما اینکه از بسیاری عوامل مهمتر در همین زمینه چشمپوشی شود و تنها به این عامل افراط بسنده شود؛ این امر بدور از انصاف است. نکته این است که دشمنان شیعیان-که وهابیت خبیث باشد- حتی اگر کل جماعت شیعه نیز هیچ تندرویای نداشته باشد و در کمال آرامش مشغول به زندگی خود باشند و کوچکترین اهانتی به مقدسات أهل تسنن روا داشته نشود؛ نیز باز هم آنها کار خود را خواهند کرد و به شیعهکشی خویش ادامه خواهند داد. در طول تاریخ نیز کراراً شاهد این شیعه کشی از سوی دشمنان شیعه و أهلالبیت(علیهمالسلام) بودهایم. حتی بسیاری از علما و فقهاء شیعه توسط دشمنان به شهادت رسیدهاند.
یاسر الحبیب همراه با سیدمجتبی شیرازی، برادر کوچکتر سید صادق شیرازی که از دهه 50 در لندن زندگی می کند.
نتیجهگیری
در این نوشتار مختصراً به بررسی علل و عوامل شکلگیری داعش پرداختهشد و دانستیم که پدیده «داعش» معلول علل و عوامل متعدد داخلی، منطقهای و بینالمللی میباشد و انحصار شکلگیری داعش به افراط جماعت قلیلی از شیعیان، آنهم از سوی یکی از چهرههای شاخص نظام جمهوری اسلامی بدور از انصاف و تقوی میباشد. عاملی که در درجه چندم أهمیت است و نه مهمترین عامل.
[1] - http://www.hashemirafsanjani.ir/content/%D8%A7%D8%B2-%D9%84%D8%B9%D9%86%D8%AA-%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%85
[5] - همان